İstiklal Mahkemeleri
1920-1923
1920-1923 yıllarında Milli Mücadele ile amaçlanan tek şey milletin kayıtsız şartsız istiklalini kazanmasıydı. İstiklal Mahkemeleri, Milli Mücadele'nin kazanılması, güvenliğin sağlanması, TBMM.' nin kurularak asker kaçaklarını engellenmesine bir çözüm yolu bulmak amacıyla kurulmuştu. İstiklal Mahkemeleri, bağımsız, sürekli çalışan, ihtilalini gereklerini uygulayan mahkemeler olarak Fransız İhtilali içinde ( Mart 1793) olağanüstü yetkilere sahip olarak kurulan ''İstiklal Mahkemesi''ni örnek almıştı.
Tevfik Rüştü Aras, Mustafa Kemal Paşa'ya bu dönemde kurulması öngörülen mahkemenin;
'' İhtilal Mahkemeleri'' adıyla kurulmasını teklif etmiş, mahkemelerin, ilk kanun teklifi
'' İhtilal Mahkemeleri'' olarak yapılsa da daha sonra mahkemelerin ismi; ''İstiklal Mahkemeleri'' olarak değiştirilmiştir. 16 Eylül 1920 günü İstiklal Mahkemesi üyelerinin seçilmesi, mahkemelerin nerelerde açılacağı ve ne kadar mahkeme kurulacağı konusunda gerekli araştırma yapmak üzere konuyu Bakanlar Kurulu'na göndermişti.
Atatürk Nutuk'ta İstiklal Mahkemelerinin kurulma gerekçesini şöyle açıklamıştır:
''Biz, alınan fakat kanuni olan bu olağanüstü tedbirleri, hiçbir zaman ve hiçbir şekilde kanunun üstüne çıkmak için bir vasıta olarak kullanmadık. Aksine, memlekette huzur ve güvenliği sağlamak için uyguladık. Biz o tedbirleri, milletin medeni ve sosyal alandaki gelişmesinde yarar kıldık.
Efendiler, Takrir-i Sükun Kanunu'nun yürürlükte ve İstiklal Mahkemeleri'nin bulunduğu süre içinde yapılan işleri göz önüne getirecek olursanız, Meclis'in ve milletin güven ve itimadının tamamen yerinde kullanılmış olduğu kendiliğinden anlaşılır.''
İsmet Paşa ise hatıraların da; ''Takrir-i Sükun Kanunu ve İstiklal Mahkemeleri gibi radikal tedbirlere müracaat etmeden Cumhuriyet'i, yeni rejimi korumak mümkün değildir.'' diyerek İstiklal Mahkemeleri hakkındaki düşüncelerini ifade etmiştir.
1920-1923 yılları arası görev yapan birinci dönem İstiklal Mahkemeleri; Ankara, Eskişehir, Konya, Isparta, Sivas, Kastamonu, Pozantı ve Diyarbakır illerinde kurulmuştu. Bu yıllarda kurulan İstiklal Mahkemeleri; vatana ihanet, halka eziyet, baskı, ayaklanma, asker ailesine saldırı, asker kaçağı, casusluk, katil, soygunculuk, düşmana yardım ve işbirliği yapmak, görevini kötüye kullanmak, düşman ordusuna katılmak, düşman işgalinden yararlanarak kanunsuz hareketlerde bulunmak gibi davalara bakmıştır.
1923-1927 yıllarını kapsayan ikinci dönem İstiklal Mahkemeleri ise, daha çok rejime karşı olanlar, saltanat ve hilafet yanlılarını ve devrim karşıtlarını yargılamıştı. Bu dönemde Saltanat'ın kaldırılması, Cumhuriyet'in ilanı ve halifeliğin kaldırılmasının gösterdiği muhafeleti engellemek mahkemenin temel amacıydı. İkinci dönem dediğimiz Cumhuriyet dönemi İstiklal Mahkemeleri;
A- istanbul basını sorunu ile kurulan İstiklal Mahkemeleri,
B- Şeyh Sait İsyanı üzerine Ankara ve isyan bölgesinde kurulan İstiklal Mahkemelerinden oluşuyordu.
Yorumlar
Yorum Gönder